Patiënten met ernstige longinfecties hebben niet altijd antibiotica nodig ter bestrijding van hun klachten. In Noordwest Ziekenhuisgroep wordt voortaan op grond van een bloedtest precies bepaald welke mensen er baat bij zullen hebben, en welke niet. Hierdoor kan het antibioticagebruik onder de patiëntengroep met vijftien procent worden teruggebracht. Dit is de uitkomst van een driejarig onderzoek dat is verricht onder leiding van dr. Wim Boersma, longarts en hoofd onderzoek longziekten in Noordwest. De resultaten zijn gepubliceerd in European Respiratory Journal, een toonaangevend tijdschrift over longziekten. Het artikel is geschreven door Henk Jan Prins, destijds arts-onderzoeker binnen Noordwest, als onderdeel van zijn aanstaande promotie.

Niet alleen afgaan op kleur
Aan het onderzoek namen 220 patiënten deel, verreweg de meeste in Alkmaar en een klein deel in Enschede. Het betrof patiënten met een ernstige vorm van COPD die wegens verslechtering van hun klachten in het ziekenhuis waren opgenomen. Tot nu toe was de kleur van het opgehoeste slijm (sputum) van de patiënt het uitgangspunt voor het voorschrijven van antibiotica, vertelt Boersma. 'Was het sputum geel-groen, dan kreeg hij of zij volgens de geldende richtlijn antibiotica. Was het sputum helder, dan was antibiotica niet nodig.' Uit eerder onderzoek van Boersma’s team was echter al eens gebleken dat de kleur van het sputum niet alles zegt. 'Er was behoefte aan een meer objectieve bepaling, en die hebben we gevonden in de meting van het CRP-gehalte in het bloed. CRP is een eiwit dat de mate van een ontsteking in het lichaam aangeeft. Ons uitgangspunt was dat onder een CRP-waarde van 50 geen antibiotica nodig zou zijn en daarboven wèl. Het doel van onze studie was het toetsen van deze uitgangspunten.'

15 procent minder antibiotica
De patiëntengroep was verdeeld in tweeën. Bij de eerste groep was de kleur van het sputum en het patiëntverhaal bepalend voor wel of geen antibiotica, bij de tweede groep de hoogte van het CRP. Uiteindelijk bleek binnen de CRP-groep vijftien procent minder antibiotica te zijn voorgeschreven. Boersma: 'Een significant verschil, en uiteraard zonder dat dit had geleid tot meer klachten of een gecompliceerder verloop van de ziekte.' Hij is blij met de uitkomst. 'Vaak is sprake van een virusinfectie, zoals een zware verkoudheid. Voor deze patiëntengroep is dat extra complicerend, maar het is goed uit te leggen dat een virus uitgeziekt moet worden. Antibiotica helpen daar niet bij. Wel kan er daarnaast een bacterie bij komen, en daarom moet je als zorgverlener de ogen goed openhouden.'

Aangepaste richtlijnen
Boersma verwacht dat de landelijke richtlijn die uitgaat van standaard antibiotica wordt aangepast. 'We worden we ons steeds bewuster van het resistentiegevaar. Bovendien hebben patiënten nogal eens last van bijwerkingen. Overigens vind ik niet dat je helemaal geen antibiotica meer moet geven. Belangrijk is dat je het op goede gronden doet - en dit onderzoek draagt daar in belangrijke mate aan bij.'

Topklinisch ziekenhuis
Noordwest Ziekenhuisgroep is een topklinisch ziekenhuis. Dit betekent dat er naast basiszorg ook complexe zorg wordt geleverd en dat er veel medisch wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan. Topklinische ziekenhuizen onderscheiden zich daarnaast door voorop te lopen op gebied van patiëntgerichte zorg en het opleiden van medisch specialisten en verpleegkundigen.